Aanbevelingen voor scholen

De sleutelrol van docenten en mentoren

Docenten kunnen een wereld van verschil maken. Veel lhbti+ jongeren gaven aan dat ze steun vonden bij een ‘praatdocent’, een mentor of een GSA-coördinator. Iemand die luistert, zonder oordeel. “Zo’n docent is goud waard,” zegt Marjolein Haaften. “Een leerling moet het gevoel hebben: bij jou kan ik terecht.”

Ook docenten die openlijk queer zijn, zijn van meerwaarde voor leerlingen. Ze zijn makkelijker benaderbaar en fungeren als rolmodel. Een leerling op de ReflectiebijeenkomstOp 8 mei was een reflectiebijeenkomst waarin het onderzoek werd toegelicht. Naast docenten en leerlingen waren ook (belangen)organisaties, kenniscentra, en vertegenwoordigers van gemeente en welzijnsorganisaties aanwezig. Er vond een gesprek plaats met de aanwezigen en er was een panel. Kennis, ervaringen en ideeën werden gedeeld én de drive om het beter te doen. vertelt: “Ik wist dat die docent – die zelf queer is – mij zou begrijpen”.

Tips voor docenten:

• Maak laagdrempelig contact. Vraag eens hoe het écht gaat.
• Lees je in over genderdiversiteit en neurodiversiteit.
• Kijk films of series waarin lhbti+ mensen herkenbaar worden neergezet.
• Bespreek pestgedrag met je (mentor)klas, vanaf het eerste brugklasjaar.
• Wees alert op scheldwoorden. Reageer direct en duidelijk.

“Ik heb een GSA-docent bij wie ik altijd terecht kan. Gewoon even kletsen, of mijn verhaal kwijt.” – leerling middelbare school.

Iedereen wil een fijne klas

Marjolein Haaften pleit voor het vroeg én structureel bespreken van normen rond veiligheid en diversiteit. “Begin vanaf de brugklas. Niet als een los lesje, maar als doorlopend thema bijvoorbeeld in de mentorklas. Er zijn scholen waar mentoren praten met onveilige klassen. Ze beginnen met de vraag: ‘Willen we een fijne klas zijn?’ Iedereen zegt dan ‘ja’. Dan kun je samen verder praten over hoe dat eruitziet en wat daarvoor nodig is.”

Het belang van een visie

Volgens Marjolein Haaften begint veiligheid met een duidelijke visie over inclusie, pesten en discriminatie. Door iedereen daarbij te betrekken, zorg je voor draagvlak. “Stel vragenHoe kijken we aan tegen diversiteit op school? En tegen het aanpakken van pesten? Welke waarden staan wij als school voor? Welke afspraken vinden we belangrijk? Hoe handhaven we die?in teamvergaderingen, bij de ouderraad en leerlingenraad en stel op basis daarvan een visie op.”

Zorg dat die visie zichtbaar is in school in uitingen. Denk aan een regenboogvlag, aandacht voor het thema in de nieuwsbrief en het vieren van Paarse Vrijdag. Praat erover en deel de visie tijdens open dagen en informatie-/ouderavonden.

“homoschelden hoort een no go te zijn” – deelnemer bijeenkomst Haarlem

Steun van schoolleiding onmisbaar

Ruimte geven aan gender- en seksuele diversiteit en initiatieven als Paarse Vrijdag zijn niet altijd eenvoudig van de grond te krijgen. Tijdens de reflectiebijeenkomst gaven (GSA)docenten aan dat ze er vaak alleen voor te staan. Steun vanuit de schoolleiding is echt onmisbaar volgens de aanwezigen. Tips die naar voren kwamen zijn:

• Faciliteer het gesprek hierover binnen het team.
• Geef ruimte en budget aan (een groep) docenten die het thema een warm hart toedragen/initiatiefnemers.
• Laat als schoolleiding zien dat je achter Paarse Vrijdag staat. Ben zelf ook zichtbaar aanwezig.
• Zorg voor draagvlak. Dat alle collega’s hetzelfde uitdragen en doen. Bijvoorbeeld: We zeggen er altijd wat van als er wordt gescholden met ‘homo’.
• Biedt scholing aan voor personeel. Docenten vinden het best lastig in te grijpen bij (lhbti+) pesten en hoe ze gesprekken voeren als er weerstand is.

Werken aan veiligheid is een proces

“Het creëren van een inclusieve schoolcultuur is geen eenmalige actie, maar een proces” benadrukt Marjolein. Het is belangrijk dat scholen zich realiseren dat het tijd en een lange adem vergt. En betrokkenheid van iedereen. Maar elk gesprek, elke stap, telt”.

“Iedere docent, mentor en schoolleider kan bijdragen aan een sociaal veiligere school. Door écht te luisteren, door normstellend op te treden en door zichtbaar te maken dat iedereen zichzelf mag zijn”- Marjolein Haaften

Wil je weten over de uitkomst van het onderzoek en hoe (on)veilig lhbti+ leerlingen school ervaren? Lees dan het artikel: Kunnen zijn wie je bent op school. Daarin worden ook tips gedeeld over hoe je een succesvolle GSA opzet.

Bronnen:

• Kunnen zijn wie ik ben, ervaringen, uitdagingen en behoeften van 12 LHBTIQ+- jongeren in Haarlem. Marjolein Haaften, Discriminatie.nl Kennemerland, 2024
• Interview Marjolein Haaften door School & Veiligheid – april 2025
• Reflectiebijeenkomst Haarlem, 8 mei 2025.