Wat is verplicht?
Wettelijke bepalingen over seksuele diversiteit in het onderwijs
Scholen in het primair en secundair onderwijs zijn sinds 2012 wettelijk verplicht aandacht te geven aan seksuele diversiteit. In 2021 is de wet burgerschap ingegaan. Die verplicht scholen (po, vo en mbo) om te zorgen voor een schoolcultuur die in overeenstemming is met de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, zoals verankerd in de Grondwet. Maar wat wordt er nu precies van scholen verwacht?
Auteur: Marinus Schouten, (voormalig) beleidsadviseur seksuele integriteit bij Stichting School & Veiligheid.
Kerndoelen (po en vo)
De wettelijke verplichting aandacht te geven aan seksuele diversiteit is sinds december 2012 opgenomen in de kerndoelen, die behoren tot de belangrijkste landelijke leerplankaders. De kerndoelen die hierover gaan, horen bij het onderdeel ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’.
“De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit.” (Kerndoel 38 po)
“De leerling leert over overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbeschouwing in Nederland, leert eigen en andermans leefwijze daarmee in verband te brengen, leert de betekenis voor de samenleving te zien van respect voor elkaars opvattingen en leefwijzen, en leert respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit.” (Kerndoel 43 vo )
Scholen zijn vrij in hoe ze aan de kerndoelen tegemoet komen, maar kunnen daarbij hulp krijgen van Stichting Leerplanontwikkeling. Zij ondersteunen in de verder uitwerking in tussendoelen en leerlijnen. Voor seksualiteit en seksuele diversiteit is een afzonderlijk leerplanvoorstel met voorbeeldlesmateriaal samengesteld. De Inspectie van het Onderwijs ziet toe op de kwaliteit van het proces dat de school aangaat om aan de doelen invulling te geven.
Wet Veiligheid op school
De leerdoelen raken aan de verplichtingen die zijn vastgelegd in de Wet veiligheid op school. Die verplicht scholen sinds augustus 2015 tot beleid dat ervoor zorgt dat het schoolklimaat voor alle leerlingen als veilig wordt ervaren.
- Lees meer over wat sociale veiligheid is en hoe tegemoet komt aan de wettelijke vereisten. (Website School & Veiligheid)
Burgerschap
In de kerndoelen van de wet uit 2012 wordt respectvol omgaan met seksuele diversiteit al geformuleerd als onderdeel van burgerschap. Sinds juni 2021 zijn scholen daarbij verplicht om “zorg te dragen voor een schoolcultuur die in overeenstemming is met de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, zoals verankerd in de Grondwet en de universeel geldende fundamentele rechten en vrijheden van de menswaarden. Om een omgeving te creëren waarin leerlingen worden gestimuleerd actief te oefenen met de omgang met en het handelen naar deze waarden.”
“Het bijbrengen van kennis over en respect voor verschillen in godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, afkomst, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid alsmede de waarde dat gelijke gevallen gelijk behandeld worden.” (Artikel 8.3 Wet op het primair onderwijs & artikel 17 Wet op het voortgezet onderwijs)
- Lees meer over wet- en regelgeving rond burgerschap (Website School & Veiligheid) en bezoek de website van het Expertisepunt Burgerschap.
Middelbaar beroepsonderwijs
Ook de beroepsopleidingen kennen kwalificatie-doelen. De kwalificatie-doelen voor loopbaan en burgerschap in het mbo zijn sinds 2019 als volgt:
“De deelnemer herkent en erkent de basiswaarden van onze samenleving zoals mensenrechten en acceptatie van diversiteit (onder meer etnische, religieuze, seksuele en gender diversiteit), leert omgaan met waardendilemma’s.
Het gaat hier om het adequaat functioneren in de eigen woon- en leefomgeving, in zorgsituaties en in de school; om de acceptatie van diversiteit (onder meer etnische, religieuze, seksuele en gender diversiteit) en culturele verscheidenheid.” (Het Examen- en kwalificatiebesluit beroepsopleidingen WEB, bijlage 1, paragraaf 2.1 en 2.3).
Per mbo opleiding verschillen de aanknopingspunten (denk aan concepten als: klantcontact, gastvrijheid, omgaan met verschillende doelgroepen, collegiaal werken). Het mbo Kennispunt Burgerschap heeft een curriculumplanner ontwikkeld voor onderwijsteams om hun burgerschapsvisie te vertalen naar een curriculum
Vragen uit de praktijk
Bij de helpdesk van Stichting School & Veiligheid komen regelmatig vragen binnen over de uitvoering van de wet in de praktijk. Hier delen we enkele relevante vragen:
Kun je als school een leerling of student verplichten om mee te doen met een les over gender- en seksuele diversiteit, wanneer een leerling of student weigert met een levensbeschouwelijke reden?
Antwoord. Nee, het behoort niet tot de leerplichtwet dat een leerling verplicht is een specifieke les te volgen.
Is het toegestaan personeel te weigeren of ontslaan omdat ze homoseksueel zijn?
Nee. Sinds 1 juli 2015 mogen scholen niet langer leraren weigeren of ontslaan omdat zij lesbisch, homoseksueel of biseksueel zijn. Seksuele voorkeur is daarmee uitgesloten van de functie-eisen die organisaties met een godsdienstige of levensbeschouwelijke grondslag aan hun personeel mogen stellen.
- Vragen? of gratis advies nodig? Neem contact op met de adviseurs van de Helpdesk van School & Veiligheid
- Curriculum planner Burgerschap (Website Kennispunt MBO)
- Leerplanvoorstel en lesmateriaal: Seksualiteit en seksuele diversiteit in de kerndoelen (Website Stichting Leerplan ontwikkeling SLO)
- Website Expertisepunt Burgerschap.