Lhbti+ boeken & school

Leestijd: circa 4 minuten

Respect voor de ander

Wanneer je leest, leer je meer over de wereld om je heen. Het verruimt je blik. En zoals de Nederlandse schrijver Gerrit Komrij stelt: “Goede literatuur bezit het vermogen ons met andermans ogen te laten zien.” Bij het lezen van verhalen verplaatsen we ons in de ander. 

Zo kan het lezen van een regenboogboek tot meer inleving en respect voor lhbti⁺-personen leiden. Regenboogboeken geven niet-lhbti⁺-leerlingen meer inzicht in het leven van lhbti⁺-personen. Het verrijkt hun kennis over gender- en seksuele diversiteit. Door vaker over een onderwerp te lezen wordt het bovendien als minder ongewoon ervaren.

Doorbreken van (gender)stereotypen

Regenboogboeken gaan niet alleen over seksuele voorkeuren, gender of seksediversiteit. Ook boeken die niet doen aan genderstereotypering horen erbij. Deze boeken dragen ertoe bij dat we ruimer leren denken dan de heersende stereotypen en hokjes man-vrouw. Daarom is het juist goed dat kinderen al op jonge leeftijd in aanraking komen met regenboogboeken. Met verhalen waarin een prinses het zwaard hanteert, een jongen een jurk draagt en de hoofdpersoon twee moeders heeft.

Er is overigens niet mis met stereotypen in boeken. Toch is het belangrijk om leerlingen meer te laten zien dan alleen de heersende heteroseksuele norm en de standaard man-vrouw rollen. Door alles aan bod te laten komen geef je leerlingen de kans om zichzelf te leren kennen en te ontwikkelen tot wat ze leuk vinden en goed kunnen.

Tip voor Engelse les: Genderswapped Fairytales.

We herkennen én erkennen via boeken wat we al wisten en verkennen de rekbaarheid van onze identiteit. Door in de huid te kruipen van personages die we niet zijn of kennen en ons onder te dompelen in culturen, geloofsovertuigingen, seksualiteiten of leefwijzen die de onze (nog) niet zijn. (Bron: Hebban.nl)

Je herkennen in verhalen

Naast het vergroten van kennis over lhbti en respect voor lhbti⁺-personen is er nog een reden waarom regenboogboeken in het onderwijs van belang zijn. Ze bieden voor lhbti⁺-kinderen en jongeren namelijk een ‘thuis’, zoals het COC het mooi verwoord.

“Door deze boeken te lezen komen lhbti⁺-leerlingen er achter dat ze helemaal niet ‘anders’ of alleen zijn. (COC Nederland)

Iedereen heeft behoefte rolmodellen. We vinden het fijn om ons te herkennen in personages en verhalen. Verhalen gaan echter bijna altijd uit van de heteronorm. De roep om lhbti⁺-boeken is daarom – met name onder jongeren – de afgelopen jaren toegenomen en gelukkig neemt het aanbod aan diversiteit in boeken ook toe.

“We don’t think we’re alone if we say we want a badass lesbian princess, a struggling gay space pilot, and a mermaid who has no sexual attraction to anyone!” (Cindy Paul, auteur en eigenaar EverAfterPrint) Blog’Boeken zijn pure magie’ – Cindy Paul

Hoe gebruik je regenboogboeken in de klas?

Regenboogboeken gebruik je net als andere boeken. Je leest voor uit (prenten)boeken of leerlingen lezen zelf of klassikaal een boek. Maak het in de onderbouw vooral niet groot. Maaike Grobben, leerkracht in het basisonderwijs zegt: “Lees ook eens een keer een boek voor waarin twee koningen op elkaar verliefd worden bijvoorbeeld. Gewoon af en toe benoemen van ‘hé dat is er ook’, en we gaan weer door met ons leven. Ik denk dat dat de juiste manier is om kinderen met het onderwerp in aanraking te laten komen.” (Bron: Hoe geef je les over genderdiversiteit. AT5.nl)

Ook in het voortgezet onderwijs en mbo hoef je bij het lezen van boek met een lhbti⁺ thema niet de nadruk op het thema te leggen. Volgens Cindy Paul, auteur van Engelstalige lhbti⁺ fantasy boeken, is juist ‘casual representation’ belangrijk.

“Lhbti⁺ thema’s zijn voor jongeren vaak een beetje gek of spannend. Er worden grapjes over gemaakt. Om dan een boek te behandelen waar de focus ligt op hoe zwaar en bijzonder het is om gay te zijn, lijkt ons niet de juiste insteek. Je wil diversiteit juist normaliseren.” (Cindy Paul)

Maar dat betekent niet dat regenboogboeken niet gebruikt kunnen worden om het thema gender- seksuele diversiteit en seksediversiteit expliciet te behandelen. Ook daarvoor zijn ze geschikt. Zeker als er een verwerkingsopdracht bij het boek – Lesbief bij het boek, meestal gemaakt door de auteur en/of uitgever.
– Een klassikaal nagesprek.
– Maken van opdrachten/beantwoorden van vragen. Voor vragen of opdrachten kun je inspiratie halen uit: vragenkaarten tweetal gesprekken.indd (debibliotheekopschool.nl)
– Een kleurplaat bij het boek. Op Gendi.nl vind je diverse kleurplaten die bij een regenboog prentenboek horen.zit. Door aan het boek een opdracht te koppelen of het na te bespreken kun je met je leerlingen dieper op het thema, de personages en het verhaal in gaan. Het zet leerlingen aan het denken en het brengt een gesprek op gang over het onderwerp van het boek.

Pim Lammers is auteur van kinderboeken met lhbti⁺ thema’s. Hij wil kinderen met zijn boeken juist laten nadenken over bepaalde thema’s.

“Ridder Roa gaat bijvoorbeeld over een zwarte, lesbische prinses, die graag een ridder wil worden. Daarin wordt expliciet de vraag gesteld: waarom zouden meisjes geen ridder kunnen zijn? Het is goed om dat gesprek op jonge leeftijd aan te gaan.” zegt hij. (Bron: Nu.nl)

Voor het bespreken van een boek kun je ook een schrijver uitnodigen op school of een gastspreker die over het thema met de klas in gesprek gaat. De auteurs van Koning & Koning bieden een totaalpakket aan met lesbrief en schoolbezoek. Ook voor het voortgezet onderwijs zijn auteurs vaak bereid te komen vertellen. Zie De schrijverscentrale. Ook de auteur en illustrator van EverAfterPrint bezoeken scholen.

Veilige sfeer

Zorg dat er een open maar ook veilige sfeer heerst bij een (na)gesprek in de klas over een lhbti⁺ onderwerp. Het kan voor een lhbti⁺-leerling heel onveilig voelen als er een gesprek plaatsvindt waarbij meningen worden gedeeld en vragen worden afgevuurd. Gebruik de visual Een veilig klassengesprek om je voor te bereiden op zo’n gesprek naar aanleiding van een regenboogboek en bekijk de Gendi- tip Een veilig klassengesprek.

Waar vind je een regenboogboek?

Voor leerlingen is het fijn als er ook regenboogboeken in de schoolbieb/mediatheek staan. Ga eens na hoe divers jullie aanbod is. Als docent Nederlands of van een vreemde taal kun je zorgen voor boeken met een lhbti⁺ thema in de klas. Voor de lijst kun je leerlingen tippen op bestaande regenboogboekenlijsten of boekenlijsten die je kunt filteren op thema’s als diversiteit en gender:

• Voor het voortgezet onderwijs biedt de website queerboeken.nl een rijk scala aan boeken voor jongeren en (jong)volwassenen aan met een lhbti+ thema.
• Voor het primair onderwijs kun je terecht op queerkinderboeken.nl terecht voor Boekenlijst tot 7 jaar en een Boekenlijst 7 tot 11 jaar.
• Queerkinderboeken – Boekenlijst vanaf 11 jaar 
• Kijk ook eens naar de Regenboog Top 100 van Hebban.
• Op de website van SchoolsOUT vind je een lijst met kinderboeken. Ook kun je een bestand downloaden met een boekenlijst voor vreemde talen (excel).
• In de Catalogus Bibliotheek Gelderland Zuid kun je binnen het thema ‘diversiteit’ boeken vinden via filters als twee vaders, anders zijn, homoseksualiteit, lhbtiq+.
• Websites van bibliotheken hebben ook vaak boekenlijsten met Regenboogboeken: Lezen voor de lijst 12-15 jaar en Lezen voor de lijst 15-18 jaar.
• Schrijver Edward van de Vendel heeft op zijn website Queer leestips; een overzicht van lhbti+ boeken voor verschillende leeftijden.
• Het COC heeft een mooie boekenlijst gemaakt voor het basisonderwijs: Boekenlijst COC 
• Stichting Meer dan Gewenst heeft een boekenlijst met boeken over Regenbooggezinnen en andere gezinsvormen.
• Op de website Leesmetandermansogen.nl vind je boekentips waarmee je kunt kijken door de ogen van iemand van een ander gender en iemand van een andere seksuele voorkeur.

Op Gendi.nl vind je onder lesmateriaal diverse regenboogboeken voor het po, vo en mbo die zijn voorzien van educatief materiaal zoals lesbrieven, kleurplaten, spel- en knutseltips. Filter bij soort op ‘boek’ om alle boeken te zien.

Boeken populairder onder jongeren

Mocht je nu denken ‘leuk regenboogboeken, maar lezen en jongeren, dat gaat toch niet goed samen?’ Er is goed nieuws! Onder de hashtag #BookTok delen influencers en jongeren op TikTok video’s over hun favoriete boek. Vooral Young Adult boeken worden besproken. Boekhandels zien hierdoor steeds meer 15+ ers in hun winkel en uitgeverijen hebben sindsdien boeken moeten bijdrukken. “Ik heb boeken ontdekt die ik anders sowieso niet was tegengekomen” Noah (19) (Bron: NOSstories)

---

• Artikel: Je kind laten lezen over lhbti: dit zijn de leukste en leerzaamste boeken (Nu.nl 8-10-2021)
• Bekijk de Vragenkaart voor tweetalgesprekken op bibliotheekopschool.nl (pdf)
• Download kleurplaten die horen bij een regenboogprentenboek op Gendi.nl